Kiedy powstała zapora w Solinie i co wpłynęło na jej budowę?

Kiedy powstała zapora w Solinie i co wpłynęło na jej budowę? Odpowiedź brzmi jednoznacznie: Budowa zapory w Solinie rozpoczęła się w 1960 roku, a zakończyła w roku 1968. Na podjęcie decyzji o jej wzniesieniu miało wpływ kilka kluczowych czynników: przede wszystkim potrzeba ochrony przed powodziami, zapewnienie produkcji energii elektrycznej oraz stworzenie nowych możliwości rozwoju turystyki w regionie Bieszczadów[1][2][3][4][6].

Geneza i okoliczności powstania zapory

Pierwsze plany budowy zapory na Sanie pojawiły się już w 1921 roku, kiedy prof. Karol Pomianowski opracował koncepcję tej inwestycji. Projekt został jednak zarzucony na wiele lat z powodu niestabilnej sytuacji politycznej i przerwania prac przez II wojnę światową. Do tematu powrócono dopiero w 1955 roku, gdy inżynier Bolesław Kozłowski opracował nową koncepcję zbiornika oraz zapory[1].

Ostateczną lokalizację wyznaczono po szczegółowych badaniach geologicznych, przeprowadzonych przez komisję międzynarodową, w skład której wchodził m.in. renomowany geolog pochodzący ze Szwajcarii. Wybór padł na miejsce w pobliżu wsi Solina, gdzie podłoże piaskowcowe uznano za najbardziej stabilne i bezpieczne pod duże obciążenia konstrukcyjne[1].

Kluczowe motywacje budowy zapory

Budowę zapory w Solinie motywowano kilkoma istotnymi potrzebami regionu. Najważniejszą z nich była konieczność regulacji przepływu rzeki San oraz ochrony przed groźnymi powodziami, które dotykały okolice doliny tej rzeki i przynosiły znaczne straty materialne[3][4].

Drugim filarem była produkcja energii elektrycznej na potrzeby rozwoju uprzemysłowienia południowo-wschodniej Polski. Zapora stała się podstawą budowy elektrowni wodnej o mocy 200 MW, która od 1968 roku znacząco zasila system energetyczny polskiej części Karpat[2][6].

Nowym celem stał się również rozwój turystyki. Zbiornik powstały dzięki zaporze miał przyciągać turystów, a infrastruktura wokół jeziora stała się impulsem dla wzrostu gospodarczego regionu szczególnie po 1989 roku oraz w ostatnich dekadach[6].

Etapy i przebieg budowy

Realizacja inwestycji rozpoczęła się w 1960 roku pracami fundamentowymi, które trwały około dwóch lat. Następnie prowadzono roboty betoniarskie, budowę filarów, ścian oraz komory przelewowej, które pozwoliły stopniowo formować masywną betonową konstrukcję o wysokości 81,8 metra i długości 664 metry. Całość składa się z 27 przęseł tworzących koronę zapory[2][6].

Zasadniczą częścią inwestycji była również budowa elektrowni wodnej, wyposażonej w nowoczesne turbiny, które docelowo pozwoliły osiągnąć moc 200 MW. Finalne prace betoniarskie ukończono w 1968 roku, a od 9 marca tego roku zakład rozpoczął produkcję energii[2][6].

W trakcie budowy zatrudniono około 2000 robotników. Inwestycja pochłonęła niebagatelną wówczas kwotę – blisko 1,5 miliarda złotych, co czyniło ją największą tego typu realizacją w Polsce lat 60[2][3][4].

Specyfika i parametry techniczne obiektu

Zapora w Solinie to żelbetowa budowla hydrotechniczna o wysokości 81,8 m i długości 664 m, złożona z 27 przęseł. Jej najwyższy punkt osiąga niemal 60 metrów nad lustrem wody. Zaporę uzupełnia komora przelewowa, służąca kontrolowanemu zrzutowi wody z Jeziora Solińskiego[2][6].

Powstały zbiornik – Jezioro Solińskie – ma pojemność 472 milionów metrów sześciennych i powierzchnię około 22 km²[2][6]. Zapełnienie tak dużej niecki wymagało podtopienia znacznych obszarów i sięgnięcia do głębokości 60 metrów w najgłębszych miejscach. Elektrownia wodna pracuje z mocą aż 200 MW, zasilając znaczną część infrastruktury energetycznej regionu[2][6].

Skutki społeczne i wpływ na region

Realizacja zapory w Solinie pociągnęła za sobą potężny koszt społeczny. Ponad 3000 mieszkańców musiało opuścić swoje domy, a wiele miejscowości i wsi znalazło się pod wodą bezpowrotnie. Całkowitemu zalaniu uległa m.in. wieś Solina. Wysiedlenia generowały długofalowe traumy społeczne i konieczność planowania nowego życia przez dotychczasowych mieszkańców zalewanej doliny[4][6].

W dłuższej perspektywie region zaczął jednak korzystać z możliwości, jakie daje utworzenie największego sztucznego jeziora w Polsce, a zapora stała się jednym z najważniejszych magnesów turystycznych Bieszczadów. Od 2022 roku dodatkową atrakcją jest kolejka gondolowa kursująca nad zaporą, co otworzyło kolejne możliwości rozwoju turystyki i poprawiło dostępność tej wyjątkowej konstrukcji[6].

Znaczenie zapory w Solinie dziś

Dzisiaj zapora w Solinie pozostaje kluczowym elementem infrastruktury hydrotechnicznej i energetycznej południowej Polski. Chroni region przed niekontrolowanymi wezbraniami rzeki San, zapewnia stabilne zasilanie energetyczne oraz stanowi fundament rozwoju gospodarki turystycznej w Bieszczadach. Równocześnie, jej powstanie pozostaje jednym z najbardziej wymownych przykładów rozległych i nieodwracalnych przemian krajobrazowych oraz społecznych wywoływanych przez wielkie inwestycje hydrotechniczne[1][2][3][4][6].

Nowe kierunki rozwoju, takie jak modernizacja elektrowni oraz inwestowanie w infrastrukturę turystyczną, sprawiają że obszar ten staje się coraz bardziej atrakcyjny zarówno dla mieszkańców, jak i odwiedzających z całego kraju[6].

Podsumowanie najważniejszych parametrów zapory

• Początek budowy: 1960 rok[1][2][6]
• Zakończenie budowy: 1968 rok[1][2][6]
• Wysokość: 81,8 metra[6]
• Długość: 664 metry[2][6]
• Pojemność zbiornika: 472 mln m³[6]
• Powierzchnia jeziora: ok. 22 km²[6]
• Moc elektrowni: 200 MW[2][6]
• Liczba przęseł: 27[2]
• Liczba wysiedlonych osób: ponad 3000[4][6]

Źródła:

• [1] https://wbieszczady.pl/jezioro-solinskie-i-okolice/zapora-wodna-w-solinie-ma-juz-55-lat-w-latach-szescdziesiatych-byla-to-jedna-z-najwiekszych-inwestycji-w-polsce-zdjecia-archiwalne/TuwK7fK7pAMleaGaGkPk
• [2] https://www.national-geographic.pl/traveler/kierunki/zapora-w-solinie-ciekawostki/
• [3] https://www.bryla.pl/solina-zapora
• [4] https://www.youtube.com/watch?v=8wll7ShyQ0Q
• [6] https://historia.dorzeczy.pl/prl/614190/zapora-w-solinie-budowa-w-cieniu-ludzkich-dramatow.html